Energie en Klimaat

We mogen niet doemdenken, maar leuker kon Leo, onze IPCC-man, het niet maken: we zijn op weg naar +4ºC. Codetaal voor voedsel- en watertekorten, migratie en conflicten, en een zee die meer neemt dan ons lief is. En die gevolgen staan al op de balansen van de fossiele energieproducenten als bewezen voorraden olie, gas en kolen. Driekwart van die fossiele voorraad mag niet als CO2 in de atmosfeer eindigen als we de opwarming onder de 2ºC willen houden. En dat willen we, zegt ook de hele energiesector op Springtij. Energietransitie moet, natuurlijk. Waarom gaat het dan zo langzaam?

Duurzame energietechnieken zijn divers en worden in rap tempo goedkoper. Dat is het probleem niet. Maar bij elke technische droom staan wetten in de weg, en praktische bezwaren. De wissels moeten worden verzet, de regels aangepast, maar culturele krachten verhinderen dat.

De ingreep die er in alle energiesectoren met kop en schouders bovenuit steekt, is wat ik het Real Pricing van energie noem – de werkelijke kosten van productie en gebruik van energie moeten in de prijs worden inbegrepen. Onder andere een CO2-prijs dus. Maar dat zou forse consequenties hebben voor de energieprijs in de industrie en dat is onbespreekbaar.

Door gebrek aan een echte prijs kan steenkool het schonere gas verdringen in de elektriciteitssector, komt CO2-afvang en -opslag niet van de grond en komt er weinig van de 3 E’s terecht: energiebesparing, energiebesparing, energiebesparing! En nu kolencentrales goed regelbaar blijken, kan ook de flexibiliteit van gasgestookte capaciteit geen rol als back-up spelen naast wind en zon.

Maar dat kan toch niet? Aardgas, het bloed dat door Neerlands economische ad’ren vloeit, schoon en flexibel, ter discussie? In een felle discussie vrijdagmiddag is de gassector op het hart gedrukt dat het zichzelf – en de nieuw te vormen Europese Energie-unie – een grote dienst zou bewijzen als het zich nationaal en internationaal sterk zou gaan maken voor een fatsoenlijke CO2-prijs en voor een nationaal plan om de warmte in 2050 niet meer met aardgas te maken. Waarbij ook rekening gehouden moet worden met wie de infrastructuur aanlegt en beheert als er warmtelevering moet komen.

In de elektriciteitssector zou Real Time Pricing (een ‘spitsheffing’ op het elektriciteitsnet) het efficiënt gebruik van energie en capaciteit enorm kunnen stimuleren. Maar is de politiek bereid om het principe van ‘dezelfde prijs voor iedereen’ los te laten? Kijk naar de discussie over kilometerheffing een paar jaar geleden.

Cultuur is hardnekkig en vaak zijn schokken nodig om verandering mogelijk te maken. Dan denk je al snel aan een ramp: Rusland dat de gaskraan dichtdraait, of een meltdown in een kerncentrale. Maar de schok gaat komen uit onverdachte hoek: die van de duurzame energie, de revolutie van zonPV.

Het Duitse stimuleringsbeleid, verguisd en geprezen, heeft zonne-energie ook in Nederland goedkoper gemaakt. Samen met de uitbouw van wind op zee stelt dat de elektriciteitsnetten voor enorme uitdagingen.

Zou die schone schok de cultuur rijp maken voor de noodzakelijke verandering? Gaat de schrik voor deze ‘schok’ de ruimte geven voor goede afspraken over energiebesparing, warmte, een hoge CO2-prijs in een Energieakkoord 2.0? Kunnen de energiespelers de kramp loslaten en over de eigen schaduw heen springen om gezamenlijk de regels zo aan te passen dat we betalen wat energie echt kost? Dat zou ik nou ‘realistisch’ vinden.

Frans Rooijers, Piet Briët, Mark Olsthoorn