Afrika, sterker dan wij willen zien
Dit jaar bestaat Better Future 10 jaar. Voor wie wil weten wie en wat Better Future is, verwijs ik graag naar hun site. Ze kunnen het zelf veel beter uitleggen. En als je toch op die site gaat kijken, laat je dan maar gelijk inspireren en prikkelen: www.betterfuture.nl
In het kader van hun tienjarig bestaan organiseerde Better Future reunie-diners voor oud-deelnemers. Gisteren was ‘mijn’ reünie-diner. In 2003 heb ik namelijk deelgenomen aan een van de management development experiences naar Gambia.
Het werd een bijzondere avond. De herinneringen en verhalen vlogen over tafel. En toen werd ons de vraag gesteld hoe de reis onze verdere koers van leven en werken heeft beïnvloed. En ineens, na 10 jaar, zag ik het. Toen pas. Na 10 jaar.
Wie in Afrika geweest is ervaart aan den lijve hoe groot het verschil is in levensomstandigheden daar en hier. De ongelooflijke ongelijkheid in kansen raakt. De meeste mensen zetten zich na zo’n ervaring dan ook actief in om te helpen de levensomstandigheden daar te helpen verbeteren. Er worden projecten opgestart, geld en kennis gestuurd en meer van die acties. Vaak zelfs ontstaat er actieve betrokkenheid en verbinding met deze projecten.
Gek genoeg had ik die drang niet na mijn reis. Ik kwam terug met juist een veel positiever gevoel over Afrika dan waarmee ik weg ging. Ik geloof sindsdien in de kracht van Afrika. Ik geloof in de kracht van de mensen daar, zowel de mannen als de vrouwen. En ik geloof zeker in de kracht van de jongeren waarmee ik daar heb mogen kennismaken. Het enige dat ze van ons nodig hebben – mijn mening – is een faire kans. Kansen om hun eigen bestaan op te bouwen en te ontwikkelen zonder obstakels, zonder oneerlijke concurrentie, zonder bevoogding. Op hun eigen manier. Het zit ‘m niet in gebrek aan geld of kennis, het zit ‘m vooral in de obstakels die ontstaan door ons gedrag en door onze manier van leven! Dat inzicht – toen nog onbewust – heeft de verdere koers van mijn leven en werk bepaald.
Laat ik eerst even uitleggen wat ik bedoel met die obstakels van onze kant, die zo belemmerend en verstorend werken. Een paar voorbeelden.
Een van de projecten waar ik toen ik in Gambia was, bij betrokken was, was het ‘uienproject’. Vrouwen wilden uien telen en op de markt verkopen om met de inkomsten daarvan een beter bestaan op te kunnen bouwen. De grond was goed, het klimaat ook. Ze zouden minimaal 2x/jaar kunnen oogsten. Promising plan dus. Toch lukte het niet. Oorzaak? Door de landbouwsubsidies in Europa worden hier op grote schaal uien geteeld. Veel te veel voor ons alleen. Dus dumpt Europa zijn overschot spotgoedkoop op de Afrikaanse markten. Voor prijzen waar door lokale telers niet tegenop te concurreren is. Het uienproject is daarmee bij voorbaat kansloos. Terug naar het ploeteren in de rijstvelden dus, om toch iets te eten te hebben.
Voorbeeld 2. De visstand holt achteruit. Vissers van Gambia moeten tegenwoordig steeds meer moeite doen en steeds verder uitvaren om nog wat vis te kunnen bemachtigen. Er wordt tegenwoordig simpel weg te weinig gevangen om alle monden nog te kunnen voeden. Oorzaak? De grote trawlers van Japanse en Europese schepen (ook Nederlandse!) die voor de kust van Afrika de zeeën leegvissen en het kwetsbare evenwicht van de ecosystemen in oceanen volledig verstoren. Ook u en ik doen daar aan mee als we vis kopen die met die methoden gevangen is. Hetzelfde geldt trouwens voor de uien hierboven. Wij kopen die uien, althans, het gros van ons. Ons onnadenkend gedrag draagt onbedoeld bij aan de armoede in Afrika.
Last but not least: het effect van onze intensieve landbouw op de rijstteelt in Afrika. Lees hierover mijn blog van 3 oktober 2011: “A99, hoe het kleine ons het grote laat zien.” Hoe ons gedrag via de grutto de rijstteelt in Afrika bemoeilijkt. En dan heb ik het nog niet over de gevolgen van klimaatverandering, van verzilting van het grondwater door het stijgende zeewater. Er zijn nog veel meer voorbeelden aan te dragen hoe wij met ons gedrag hier Afrika smoren en belemmeren in zijn ontwikkeling.
“Wat heeft jouw reis naar Afrika jou gebracht?”
In een flits zag ik het antwoord. Tien jaar later. De reis naar Afrika verlegde mijn koers definitief naar het werkveld van duurzaam ondernemen hier, naar de rol van change maker. Hier moeten we veranderen! Onze keuzes in wat we eten, de manier waarop we ons voedsel verbouwen en bereiden, de kleding die we dragen, de manier waarop we reizen et cetera et cetera, dát bepaalt mede de kansen voor anderen. Zolang wij meer dan ons deel van de aarde blijven toeëigenen, blijft het voor landen als Gambia vechten tegen de bierkaai.
Eens, veel is politiek gestuurd en bepaald. Dat is voor ons als individu een lastige armada om van koers te laten veranderen. Dat lukt je niet als eenling. Maar toch, ik geloof ook in de vlinderrevolutie. Hoe uit iets kleins iets groots kan groeien. Dus laten we beginnen met veranderen in onze eigen circle of influence. Verander hier en nu, voor een betere toekomst voor daar en later. Forget ontwikkelingshulp in de vorm van druppelen op een gloeiende plaat. Hier, hier moet iets veranderen om het ook daar beter te maken.
Dank je wel Better Future. Voor de kans die ik kreeg om mee te gaan naar Gambia en de ervaringen en lessen die ik meenam naar huis. Mijn koers is bepaald: change maker hier voor een betere toekomst voor allen.